Hướng dẫn các bước chuẩn bị và nghi thức lễ cúng ông Táo ngày 23 tháng Chạp đầy đủ và đúng nhất

Bài viết được tổng hợp theo hướng dẫn của các nhà chùa, chuyên gia phong thuỷ, nhà văn hoá... đầy đủ từ khi chuẩn bị đến các nghi thức cúng đúng chuẩn để đem lại hiệu quả tốt nhất.

Theo phong tục người Việt Nam, ngày 23 tháng Chạp hằng năm còn được gọi là Tết Táo quân. (Xem thêm: Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ đưa ông Táo chầu trời). Đến ngày này, người ta lại không quên chuẩn bị mâm cỗ tươm tất cùng văn khấn Táo quân để tiễn đưa ông Táo về chầu trời. Tuy nhiên, không nhiều gia đình hiểu hết là làm đúng theo nghi lễ dẫn tới nhiều hệ quả ngoài ý muốn. Dưới đây là một số lưu ý trong cách cúng ông Táo đúng chuẩn mà mọi nhà cần nên lưu ý.

Lễ cúng ông Táo là một tập tục quan trọng của người Việt mỗi độ xuân về.

Điều đầu tiên chúng ta cần lưu ý rằng, nước Việt Nam trải dài từ Bắc đến Nam nên tuỳ theo từng vùng miền mà có những phong tục riêng biệt, ngay cả việc làm lễ cúng ông Táo về trời cũng có sự khác nhau thú vi. (Xem thêm: Tất tần tật và chi tiết về tập tục cúng ông Táo 3 miền Bắc - Trung - Nam) Tuy nhiên, theo thời gian và sự giao thoa văn hoá nên các vùng miền dần có sự giống nhau trong cách thức chuẩn bị và cúng lễ. Và bài viết này được tổng hợp cách thức cúng ông Táo chuẩn nhất theo sự hướng dẫn của các chuyên gia phong thuỷ, nhà nghiên cứu văn hoá phong tục...

1. Cúng ông Táo ở đâu mới đúng?

Lễ cúng ông Công ông Táo ngày 23 tháng Chạp là ngày lễ quan trọng trong tâm linh của người Việt. Nhưng làm lễ cúng ông Công ông Táo ở đâu: trong bếp hay trên bàn thờ mới đúng, mới có thể tỏ rõ lòng thành, được thần linh phù hộ?

Theo các chuyên gia khẳng định: Việc cúng bái thần linh quan trọng ở lòng thành, chỉ cần gia chủ thành tâm thờ cúng là thần linh sẽ phù hộ độ trì. Vì thế, việc bày mâm lễ cúng ở đâu cũng được, tuỳ theo phong tục tập quán của từng địa phương:

Cách cúng ông Táo tuỳ thuộc theo truyền thống của mỗi gia đình.

- Theo phong tục miền Bắc: Cũng tuỳ theo quan niệm của mỗi địa phương mà có 2 hình thức cúng ông Táo:

+ Làm 2 mâm lễ: Một mâm để cúng ông Táo ở bếp và một mâm để cúng ông Công trên bàn thờ chính của gia đình, vì ông Táo là thần linh cai quản nhà bếp, còn ông Công là thần linh cai quản đất đai.

+ Làm 1 mâm lễ: Cúng tại bàn thờ chính, có thể là bàn thờ thần linh hay bàn thờ gia tiên, trong trường hợp gia đình không có bàn thờ thần linh thì sẽ cúng lễ chung ở bàn thờ gia tiên nhưng bày bộ mũ hài cao hơn một chút để bày tỏ lòng tôn trọng cấp bậc của các vị thần.

- Theo phong tục miền Trung, miền Nam:

+ Cúng tại ban thờ Táo Quân: Với những gia đình có ban thờ Táo quân riêng thì sẽ làm lễ cúng Táo quân ở ban thờ này. Ban thờ Táo quân thường được đặt ở gần bếp, nơi mà các Táo đứng ra cai quản.

- Cúng tại bếp: Với những gia đình không có ban thờ Táo quân riêng thì có thể bầy mâm lễ ở ngay cạnh bếp nấu để làm lễ.

Cúng ông Táo lại khu vực bếp đang là lựa chọn được nhiều gia đình thực hiện.

Như vậy, dù bạn chọn bất kỳ nơi nào trong nhà để bày lễ cúng ông Táo đều có thể được, vì đây là vị thần phúc đức nên các ngài cũng rất hoan hỷ cho gia chủ. Việc cúng này tùy theo gia cảnh của mỗi gia đình và quan trọng là sự thành tâm, không nên quá câu nệ, rườm rà mà mất đi ý nghĩa tốt đẹp và cái tâm hướng thiện của mình.

2. Cúng ông Táo giờ nào chuẩn nhất?

Theo phong tục, tín ngưỡng dân gian, giờ Ngọ (từ 11h – 13h) ngày 23 tháng Chạp là thời điểm các ông Táo quy tụ để chuẩn bị về trời. Theo đó, giờ tốt linh thiêng, thích hợp để đưa ông ông Táo về chầu trời chính là thời điểm trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp, giờ Ngọ. Theo các chuyên gia phong thuỷ, thì nếu để qua canh này mới cúng thì các Táo đã không còn ở hạ giới, việc cúng kính lúc này cũng không còn giá trị tâm linh nữa.

Tuy nhiên, do cuộc sống ngày nay bận rộn nên không phải gia đình nào cũng có điều kiện để làm đúng giờ. Vì vậy, tùy theo điều kiện thời gian, công việc của từng nhà có thể cúng ông Táo vào trưa, tối ngày 22 tháng Chạp hoặc sáng ngày 23 tháng Chạp, tất cả các nghi thức phải được tiến hành trước khi ông Táo bay về trời báo cáo Ngọc hoàng, tức là trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp là được.

Cần hoàn tất các nghi thức cúng ông Táo trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp.

Sau khi lễ hết tuần nhang, gia chủ tiến hành đốt đồ mã, dãi muối gạo và đi phóng sinh cá chép để cung tiễn ông Táo về trời. 

3. Lễ vật cúng ông Táo gồm những gì?

Như đã nói trên, do sự giao thoa phong tục và di cư của người dân các vùng miền nên phần lễ vật cúng ông Táo cũng tuỳ theo truyền thống của mỗi gia đình sao cho phù hợp:

- Theo phong tục miền Bắc: Phần lễ cúng ông Táo gồm

+ Một mâm cơm với các món ngon như thịt mồi, giò, chả nem, bánh chưng, canh măng miến, xào thập cẩm, xôi gấc, hoa quả, trầu cau, rượu chè, gạo, muối... và hoa tươi.

+ Bộ đồ mã cho các Táo, thường là bộ 3 mũ (1 mũ cho Táo bà, 2 mũ cho Táo ông), mũ Táo ông có cánh chuồn, có mũ Táo bà thì không có, 3 đôi hia và một số vàng thoi, có thể kèm thêm những con cá chép giấy... tất cả sẽ được đốt đi sau lễ cúng ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp.

+ 3 con cá chép sống thả trong chậu nước, ngụ ý “cá chép hoá rồng” đưa Táo về trời. Sau khi cúng xong thì gia chủ đem cá thả xuống ao hồ, sông suối gần nhà.

Mâm cỗ cúng ông Táo theo phong tục của người miền Bắc.

- Theo phong tục miền Trung: Phần lễ cúng ông Táo gồm:

+ Mâm lễ tuỳ theo điều kiện gia đình thông thường là hoa trái và một con ngựa bằng giấy với đầy đủ yên, cương để ông Táo cưỡi về trời. 

+ Sau khi cúng xong, tượng 3 Táo quân cũ bằng đất nung được tiễn khỏi bàn thờ bếp và đặt cạnh các am miếu ở đầu xóm hay ở dưới gốc cây cổ thụ ngã ba đường. Tiếp đó, họ sẽ rước tượng 3 Táo quân mới lên bàn thờ để bắt đầu một năm làm việc tiếp theo.

- Theo phong tục miền Nam: Phần lễ cúng ông Táo gồm:

+ Mâm lễ tuỳ theo điều kiện gia đình nhưng không thể thiếu: Chè trôi nước, thèo lèo cứt chuột, lọ hoa vạn thọ, trái cây các loại... và một bộ “cò bay, ngựa chạy”.

+ Trước đây người miền Nam không có cúng bộ mũ bằng mã và cá chép, nhưng hiện nay đa số gia đình đã thêm hai phần lễ vật này để cúng cùng với mong muốn chuẩn bị đủ đầy cho các vị Táo Quân. 

Mâm cỗ cúng ông Táo theo phong tục của người miền Nam.

3. Văn khấn ông Công, ông Táo

Bài cúng ông Công ông Táo 23 tháng Chạp chuẩn theo Văn khấn cổ truyền:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Chúng con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương

Chúng con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Tín chủ (chúng) con là: ……………

Ngụ tại:...

Phỏng theo lệ cũ, Ngài là vị chủ, Ngũ Tự Gia Thần, soi xét lòng trần, Táo Quân chứng giám. Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.

Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.

Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm.

Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

4. Khi nào làm lễ đón ông Táo về lại gia đình?

Ngày 30 Tết, mỗi gia đình làm mâm cỗ Tất niên để đón ông Táo về lại nhà.

Sau khi làm lễ cúng ông Táo ngày 23 tháng Chạp về chầu trời bằng cá chép, thì ngày 30 Tết, Táo Quân sẽ quay lại trần gian, nếu năm đó tháng Chạp chỉ có 29 ngày thì ông Táo sẽ trở về trước đêm giao thừa để tiếp tục công việc chăm lo bếp lúc và định phúc cho gia chủ trong năm mới.

Vì vậy, thông thường vào trưa hoặc chiều ngày 30 Tết, các gia đình làm mâm cơm cúng Tất niên cúng chư vị thần linh và tổ tiên thì cũng đồng thời cung đón ông Táo an vị để đón năm mới cùng gia đình, ngưỡng mong các vị thần phù hộ độ chì cho gia đình một năm mới sung túc, an lành, hạnh phúc.

5. Không cúng ông Táo có được không?

Việc cúng ông Táo trước tiên là tín ngưỡng của dân gian được truyền đời qua nhiều thế hệ. Vì thế tùy vào quan điểm, tư tưởng truyền thống của mỗi dòng họ mà gia đình có quyết định thực hiện nghi lễ này không. Khi tiến hành lễ cúng ông Táo nếu tâm thành kính, nếu bạn tin rằng điều đó sẽ mang lại may mắn an lành cho bản thân và gia đình, vì thế mọi sự phải nhất định thành tâm.

Trên thực tế, có rất nhiều gia đình không làm nghi lễ cúng ông Táo nhưng cuộc sống của họ vẫn bình yên. Như vậy dù không thờ cúng nhưng cũng không có thần linh nào trừng phạt hay ảnh hưởng gì đến vận mệnh cuộc sống. 

Cúng ông Táo là tập tuỳ theo theo tín ngưỡng tâm linh của mỗi gia đình.

Tựu chung lại, quan niệm thờ cúng tâm linh là của mỗi người, không gượng ép. Nhưng cuộc sống này có tốt đẹp hay không đều do nỗ lực của chính bản thân mình trong quá khứ, hiện tại và tương lai.

Lời kết: Trên đây là cách cúng ông Táo chuẩn nhất mà các gia đình có thể tham khảo để không phạm phải các điều tối kỵ trong nghi thức tâm linh. Có thờ có thiêng, có kiêng có lành, nếu bạn đã có lòng tín tâm thì tuỳ theo điều kiện, hãy chuẩn bị đủ đầy các lễ phẩm và thực hiện đúng nghi lễ. Và điều quan trọng nhất đó chính là tâm thành kính của gia chủ khi hành lễ để có thể đạt được sở nguyện thành tâm, sở cầu như ý, mong cho gia đình sung túc no đủ, ấm áp đoàn viên